Một “dự cảm”

Tại Việt Nam, tái các thiết kế DNNN là một nhiệm vụ trọng tâm của Chính phủ cùng với các bộ ngành, vẫn được Đảng và Quốc hội qua các về kế hoạch và định hướng.

Nhưng xem ra khi khởi công thực tế, ngay trong đầu đã rất nhiều trở ngại.

Trong 7 năm gần đây, đang tồn tại những quan điểm riêng biệt về vấn đề tái cấu trúc DNNN. Vẫn có quan niệm nói là “không nên nhìn nhận cực đoan về DNNN”, được thuyết minh bởi nhiều khó khăn mà những đơn vị điện và xăng dầu đang muốn “gánh chịu thay vì xã hội”.

Nhưng ở chiều kích ngược lại, rất nhiều bài viết và ngôi nhà việc học tập được đăng tải trên mặt báo chí, với nội dung rất hấp dẫn cần ghi nhận từ nguồn thảo luận này là thực trạng độc lĩnh của theo đơn hàng công ty điện và xăng dầu, lực cản từ các nhóm quyền lợi trong công đoạn tái cấu trúc… đã mang tới những tiêu điểm then chốt ngăn cản thực chất của tái cấu trúc.

Nói cách khác, việc tái thiết kế đối với những DN dạng này sẽ chắc hẳn mang đến vô nghĩa cho tới khi sẽ thực hiện được bước cải tổ mạnh về cơ chế chạy tốt và cả cơ chế Tổ chức nhân sự của chúng.

Vào tháng 10/2011, một cuộc hội thảo về cuộc sống vĩ mô đã tập hợp biết bao ý kiến đề xuất về sự nhất thiết phải cải tổ như với DNNN. Những biểu dương này cũng được Ủy ban bộ mặt mang tới Quốc hội.

Đề xuất đáng bận tâm nhất của bản kiến nghị trên là “cần làm giảm mọi ưu đãi cho DNNN về tiếp xúc các nguồn tín dụng, quyền kinh doanh, tiếp xúc tài nguyên thiên nhiên, đất đai, đến gần thông tin, nhất là nhiều thông tin về cơ số loại quy hoạch, tiếp cận những nhà hoạch định chính sách… Đồng thời, kiên quyết không “khoanh nợ, giãn nợ” cho bất cứ DNNN nào, không nhận việc trả nợ, để xử lý nợ thay vì doanh nghiệp”.

Có lẽ, đây là lần quan trọng nhất ở Việt Nam lộ rõ một quan điểm kiên quyết thế đối với chủ đề chân đứng của DNNN. Tuy vậy, nếu kiểm tra xuyên suốt quá trình đi vào hoạt động của khối DNNN thì mới thấy chủ đề phản biện “xóa bỏ mọi đặc biệt cho DNNN” là hệ quả tất yếu.

Những hậu quả không hiện tại là dự cảm

Những tất cả các thông tin cần thiết được báo chí phản ánh vừa qua đã bày tỏ được xem xét một cách khá tiểu tiết về bảo vệ người lao động của DNNN. Đơn cử, hàng năm bố trí 12% DNNN có kết quả đầu tư thua lỗ và mức lỗ trung bình của DNNN cao gấp 12 lần so với rất nhiều doanh nghiệp theo từng khu vực ngoài nhà nước.

Chiếm đến 70% vốn đầu tư toàn xã hội, 50% vốn kinh doanh nhà nước, 60% tín dụng của các nhiều ngân hàng thương mại, 70% lượng vốn ODA, nhưng DNNN chỉ góp thêm khoảng 37-38% GDP. Có đến 31% DNNN bị lỗ trong chế biến kinh doanh, 29% chạy tốt hơn không hiệu quả, lỗ lãi tượng trưng.

Chỉ riêng năm 2009, nợ của 81/91 tập đoàn, tổng công ty chức năng (chưa tính Vinashin) đã trở thành 813.435 tỷ đồng. Nếu tính cả nợ của Vinashin, theo báo cáo hàng ngày của Bộ Tài chỉ là 86.000 tỷ đồng, thì nợ của từng vùng DNNN đến năm 2009 đã chiếm tới 54,2% GDP của năm 2009.

Nhiều DNNN cũng đang lâm vào nạn nợ nần. Không chỉ doanh nghiệp chưa cần độc quyền, mà cả những doanh nghiệp quá được tốt nhất về cơ chế đầu tư như Tập đoàn Điện lực và Tổng địa chỉ Xăng dầu cũng luôn gánh trên mình những món nợ khổng lồ nhưng đầy nghi vấn về nguồn gốc.

Ai sẽ được hưởng lợi?

“Muốn cải cách DNNN triệt để, cần thay đổi quan điểm vai trò then chốt của từng khu vực này” – bản kiến nghị do Ủy ban Kinh tế tập hợp Mang cho Quốc hội thẳng thắn đặt vấn đề. Để tái cách bài trí từng vùng DNNN, phương pháp cấp bách được bản kiến nghị đặt lên đứng hàng đầu là Nhà nước không nên áp dụng DNNN như một thiết bị giảm chấn vĩ mô, điều tiết nội dung hay thực hiện bước đi xã hội.

Tại hội thảo “Triển vọng bộ mặt các châu lục và hướng đi ứng phó của Việt Nam” ngày 18/10/2011, bà Victoria Kwakwa – Giám đốc Những ngân hàng Thế giới tại địa hình việt nam – cũng cho rằng, hơn lúc nào hết, nước ta cần thúc đẩy hơn nữa tái dự án nền kinh tế.

Tuy nhiên, tái cơ cấu bất kỳ cho chất lượng còn là bài toán hóc búa. Khó khăn đặc biệt nhất là đụng đến lợi ích của các nhóm. Vì thế, cần xác định các chiến thuật tối ưu của việc bán DNNN là thu tiền về cho ngân sách hay là bán để sau này nó hoạt động hiệu quả của hơn?

Những câu hỏi trên không tránh khỏi một hiện thực mà nhiều tháng nay người dân đang suy đoán, bởi quyền lợi của nhóm quyền lợi nằm trong hầu hết các lĩnh vực bộ mặt chính, ưu đãi nhất là các vấn đề thể hiện sự lợi thế như điện, xăng dầu, nước.

Lẽ dĩ nhiên, chiến dịch tái cách thiết kế DNNN sẽ chỉ có khả năng hình thức, hoặc nói cách khác sẽ chỉ là chế biến điều chỉnh lại một số mắt xích “cho rất sáng suốt hơn”, đến khi để giải quyết được câu chuyện cần tách bạch lợi ích của nhóm ích lợi khỏi chứ năng của doanh nghiệp.

Còn nếu bắt buộc tiến hành tái tiện nghi theo đúng bản sắc phù hợp nhất của cụm từ này, việc đụng chạm đến các nhóm lợi ích cũng là không tránh khỏi. Trong những năm gần đây, chỉ mới qua các ý định tăng giá điện và xăng dầu, những người đã cảm thấy có quá nhiều lực cản đang án ngữ ngay tại bước tiến tới đầu tiên trên bước đường tái thiết kế DNNN.

Không chỉ là những đơn vị được hưởng tạo sự hấp dẫn hơn về đặc quyền, ngay cả các công ty đang hoạt động trong khía cạnh như một chủ thể mua bán như Công ty sản xuất Vàng bạc SJC cũng bị đặt lời đồn nhiều về đặc quyền sẽ nhận được từ cơ chế sản xuất, nhận khẩu và buôn bán vàng miếng.

Dường như “dự cảm” của Jonathan Pincus, kinh tế gia đã đề cập ở phần đầu bài viết này, về “tái cách thiết kế thật ra sẽ chỉ sảy ra thường xuyên khi người ta dùng việc tính toán tới cuộc sống thay cho xem xét chính trị”, đang chiếm được những cửa hàng thực tiễn để thuyết minh cho nó.

Câu hỏi tiếp theo: đối tượng thường xuyên lợi lớn nhất sau những nhiều chương trình tái tiện nghi doanh nghiệp; và nợ của nền công nghệ sẽ do ai gánh chịu?

Theo VEF